Ngoi Pīrori

Arā ētahi tamariki he tou tīrairaka. E rata ana rātou ki te oma, ki te peke, ki te piki hoki - ko te noho tau kē te tino wero! Arā anō ētahi kua mauri tau, ka aro atu ki ngā ngohe tau ai te noho.

Ko tā tēnei ngohe he āwhina i ngā tauira ki te whakamahi i ō rātou ngao hei hua, ki te ako rautaki hoki hei painga mō ngā horopaki rerekē. He whakatakinga pai tēnei ki ērā kē atu o ā tātou ngohe ngao.

Mō te tūpono noa, mā te aha i te whakamōhio i āu tamariki kia kaua e pā i te upoko o tangata kē atu. He tapu te upoko. He tikanga hoki kia kaua ngā tamariki e okioki ō rātou upoko ki runga i ngā aupuru me ngā pēke pīnī e noho ai te tangata. Ki te hiahiatia, whakamahia he pira motuhake (whētuia rānei he poraka) mō te upoko anake.

He mea tino whai take te ngao. Ko tāna, he āwhina i a tātou ki te whakarongo, ki te whakapaepae, ki te hāereere, ā, ki te whakaoti mahi hoki. He pēnei anō tātou i te tai o te moana, he wā tōna ka pari, he wā tōna ka timu. I ētahi wā e pari ana te ngao, ā, i ētahi atu wā e timu atu nei. Nō reira, ki te whakapaua he ngao, me kimi huarahi tātou kia purea anō ai.

• E pēhea ana tātou i a tātou e hikohiko ana? Whakaihiihi ana, hoihoi ana, toritori ana.
• Ka pēhea tātou ka ngoikore ana? He ngenge, he wahangū, he waikamo, he pukuriri.
• Ka pēhea mēnā e ngenge ana tātou, ā, e hikohiko ana a tētahi atu?
• Ka pēhea mēnā e tino hikohiko nei tātou, ā, e ngenge ana a tētahi atu?
• Ko tēhea te wā pai ki te whakaatu i tō hikohikotanga? Ngā wā kēmu, whutupōro, pā, te mea, te mea.
• Ko tēhea pea te wā, kia iti iho te ngao? I mua i te wā moe, i te whare pukapuka, i te whare pikitia, te mea, te mea.

Kōrerotia ā tātou Kōrero Hiko ki te akomanga, kātahi ka tuhi ai i tētahi tūāwhiorangi ki te papamā. He ngoikore te 1, ā, he hikohiko te 5. (Tuhia he pikitia mō ngā tauira pakeke iho.)

Kōrero mō te āhua pea o ia nama:

1. E moe ana, e takato ana ki te papa, kāore i te oreore.
2. E noho ana, e pānui pukapuka ana, he tau rawa ana te kuku.
3. E tū ana, kei te paku neke i ngā ringa, e whakamakaka ana, e noho tahi ana ki ētahi tāngata.
4. Ngangahau: E hīkoi ana, e kanikani ana, e pakipaki ana ngā ringaringa, māori noa nei te kuku, e kōrero ana.
5. Uekaha! E pekepeke ana, e hoihoi ana, ka paki rima atu ki te tangata, e pōwhiriwhiri ana ngā ringaringa i runga ake i te māhunga.

Kātahi ka whakarite he wāhi kia whakaarihia ngā tamariki i ia nama. Ka tīmata i te 1, tae ki te 5, ā, ka hoki ki te 1. Ka kitea te tirotiro o ngā tamariki ki a rātou anō ki te kite atu, mē pēhea hoki rātou.

I a koutou e whakakao anō, me tuku ngā pātai:

• I pēhea?
• I pēhea tātou i mōhio ai me pēhea te whakatinana i ētahi tūāhua rerekē? Ka titiro atu ki ētahi atu, ā, ka whai i te momo ngao, i te taumata o te ngao e tukua ana. (Kōrerohia tō kite i tā rātou mahi pēnei).
• Ka aha tātou mēnā e tino uekaha ana (5), ā, ka kuhu atu ki tētahi taiwhanga tau (2)? Ka ngā ki te whakatau i te mauri, ka pānui pukapuka noa iho rānei. Ki te hiahia kia whakapaua he ngao, me puta pea ki te oma, ki te pekepeke rānei.
• Me aha mēnā e ngenge ana mātou (2), engari, e hiahia ana kia piki i te kaha (4)? Ka whakamakaka pea, ka peke whetū, ka puta ki waho ki te ngā i te hau ora, ka kai rānei i tētahi kai hauora.

He pai tēnei hei ngohe whakamahana - Ka whakamahia rānei ngā nama ki te taki atu i te taumata o te ngao e tika ana ki ētahi mahi rerekē. Hei tauira: “Me taumata 3 te ngao ki tēnei ngohe.”

Ka whakamahia hoki ngā nama ki te āwhina atu ki ngā ākonga ki te whakapiki rānei, ki te whakaheke rānei i ō rātou kaha. Hei tauira: “Pene, kei te taumata tuawhā koe, engari he pai kē te taumata tuarua ki tēnei ngohe. Me wau kē tō hoiho?” (Māu rānei ētahi tīwhiri, ētahi kupu āwhina e tuku atu ki a ia - mā tētahi mahi hihiko whakapau kaha, mā tētahi ngohe rānei e whakatau ai tōna mauri.

Ka whakamahia hoki taua tūāwhiorangi tonu ki te whakaako atu ki ngā tamariki ki te whakatau i ō rātou mauri. Hei tīmatanga, me whakarite te tūāwhiorangi 1-5 me ngā kare-ā-roto. Hei tauria: ki te kare-ā-roto “hūrere”, tērā pea ko te 1 ko “tau”, ko te 5 ko “pūkahukahu”.

Ki te torotoro atu ki ngā kare-ā-roto me ākī ai ngā tamariki ki te whakarongo ki taua kare-ā-roto ki roto i ō rātou tinana. Ki taumata 2 pea he poi iti pea te kare-ā-roto nei ki roto i te uma, i te puku rānei, ā, ka tupu, ka rea mai i reira.

Me mātua whakarite ki ia kare-ā-roto, ka tīmata ka whakaoti ki te āhua tau, mā konei ka ako ngā ākonga ki te whakatau i a rātou anō nō tētahi kare-ā-roto kakati.

Ki te whakaako i te āhua tau, me tīmata ki Ngā Whakapakoko e Moe Ana (Sleeping statues), ka piki atu ki Hā Ki Roto, Hā Ki Waho. Ki te whakahihiko me tākaro i tētahi o ā mātou ngohe, Ready For Learning.

Ki te whakaaro koe, ka whai hua te Ngoi Pīrori ki ngā whānau, tēnā, pūruatia te kōrero e whai nei ki tētahi īmēra ki tō hōtaka mahi-kāinga rānei hei whakatakinga.

I roto i te akomanga, i te titiro mātou ki te piki me te heke o te ngao - e pēhea ana te tūtohu, te rongo hoki i te ngao ō rātou ki ō mātou tahataha, te whakarite ō mātou ngao kia tika ki te mahi e mahi ana mātou, ā, ka pēhea te whakahihiko i a mātou, ka pēhea rānei te whakatau i o mātou mauri.

Kei a He Whetū Kōreko ki te Kāinga (Sparklers at Home) tēnei ngohe, ko Ngoi Pīrori, i te whakamātau mātou i roto i te akomanga, hei ngohe e taea ana ki te kāinga. Pai katoa mēnā ka whakamātauria e koe ki te taha o tō tamaiti, e mōhio kē ana rātou me aha, nā reira ka tino harikoa rātou ki te arataki i a koe ki te kaupapa nei.